| 1 | Əlaqə | |
| 1.1 | Təşkilat | Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi |
| 1.2 | Təşkilatın məsul struktur bölməsi | Əhali statistikası şöbəsi |
| 1.3 | Əlaqə üçün məsul şəxs | Rza Allahverdiyev |
| 1.4 | Əlaqə üçün məsul şəxsin vəzifəsi | Əhali statistikası şöbəsinin müdiri |
| 1.5 | Əlaqə üçün məsul şəxsin poçt ünvanı | AZ1136, Bakı şəhəri, İnşaatçılar prospekti 81 |
| 1.6 | Əlaqə üçün məsul şəxsin e-poçtu | rza.allahverdiyev@stat.gov.az |
| 1.7 | Əlaqə üçün məsul şəxsin telefon nömrəsi | +99412 538 51 43; +99412 377-10-70 (22-11) |
| 1.8 | Əlaqə üçün məsul şəxsin faks nömrəsi | Yoxdur |
| 2 | Metaməlumatların yenilənməsi | |
| 2.1 | Metaməlumatların son təsdiq tarixi | 17.04.2012 |
| 2.2 | Metaməlumatların son yerləşdirilməsi tarixi | 17.04.2012 |
| 2.3 | Metaməlumatların son yenilənməsi tarixi | 31.05.2024 |
| 3 | Statistik təqdimat | |
| 3.1 | Məlumatların izahı | Əhalinin sayının hesablanması əhalinin son siyahıyaalınmasının yekunları əsasında aparılır. Hər il bu ərazidə doğulanların və daimi yaşamaq üçün bu əraziyə gələnlərin sayı əhalinin sayına əlavə edilir, ölənlərin və bu ərazidən köçənlərin sayı isə əhalinin sayından çıxılır. Növbəti siyahıyaalmanın yekunlarına əsasən əvvəlki siyahıyaalmadan sonrakı dövrdə əhalinin sayı və tərkibi üzrə müvafiq dəqiqləşmələr aparılır. |
| 3.2 | Təsnifat sistemi | Azərbaycan Respublikasının “İnzibati Ərazi Bölgüsü Təsnifatı, 2024” |
| 3.3 | Əhatə edilən sektor | Əhalinin sayı üzrə göstəricilər bütün respublikanı əhatə edir. |
| 3.4 | Statistik anlayışlar və təriflər | Əhalinin sayının hesablanması Birləşmiş Millətlər Təşkilatının "Əhalinin təbii və miqrasiya hərəkətinin statistika qeydiyyatı sistemi üçün prinsipləri və tövsiyələri"nə uyğun həyata keçirilir. Yəni doğum, ölüm və əhalinin ölkə daxili və ölkə xarici miqrasiyası əsasında hesablanır. Əhalinin sayı üzrə göstəricilər bir çox altbənd üzrə hesablanır. Belə ki,
1. Şəhər və kənd bölgüsündə cins və yaş qrupları üzrə əhalinin sayı;
2. Şəhər və kənd bölgüsündə cins və yaş qrupları üzrə əhalinin orta illik sayı;
3. Əhalinin şəhər yerləri üzrə qruplaşdırılması;
4. Əhalinin kənd yaşayış yerləri üzrə qruplaşdırılması;
5. Əhalinin yaş qrupları üzrə xüsusi çəkisi;
6. Əhalinin ümumi artımı;
7. Əhalinin sayının dəyişməsi;
8. Hər 1000 kişiyə düşən qadınların sayı;
9. Əhalinin milli tərkibi (siyahıyaalmalar üzrə);
10. Əhalinin ana dili və sərbəst danışdığı dil (siyahıyaalmalar üzrə);
11. Əhalinin təhsil səviyyəsi;
12. 15 və yuxarı yaşda olan əhalinin savadlılıq səviyyəsi;
13. Doğulanlar, ölənlər, təbii artım;
14. Şəhər və kənd yerləri üzrə nəsilvermə əmsalı;
15. Şəhər və kənd bölgüsündə cins və yaş qrupları üzrə nikaha daxil olan və boşanan əhali və s. |
| 3.5 | Statistik vahid | Müşahidə vahidi: Əhali.
Hesabat təqdim edən vahid: Əhalinin siyahıyaalınması, Ədliyyə Nazirliyi, Daxili İşlər Nazirliyi, Miqrasiya Xidməti, Səhiyyə Nazirliyi |
| 3.6 | Statistik məcmu | Əhalinin siyahıyaalmaları - Dövlət Statistika Komitəsi; Doğulanlar - 1-VVADQ nömrəli rəsmi statistika hesabatı; Ölənlər - 1-VVADQ nömrəli rəsmi statistika hesabatı; Daimi yaşamaq üçün gələnlər və gedənlər - Daxili İşlər Nazirliyinin Baş Pasport Qeydiyyat İdarəsi və Dövlət Miqrasiya Xidməti |
| 3.7 | İstinad zonası | Azərbaycan Respublikası üzrə |
| 3.8 | Vaxt əhatəliyi | Əhalinin sayı üzrə məlumatların dinamika sıraları 1928-ci ildən başlayaraq hal-hazırkı dövrə qədər aparılır |
| 3.9 | Baza dövrü | Hal-hazırda əhalinin sayı üzrə baza dövrü 1990-cı ildir |
| 4 | Ölçü vahidi | Nəfər |
| 5 | Hesabat dövrü | İllik |
| 6 | İnstitusional mandat | |
| 6.1 | Hüquqi aktlar və digər razılaşmalar | "Rəsmi statistika haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunu, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin “Vətəndaşlıq Vəziyyəti aktlarının dövlət qeydiyyatı Qaydası” haqqında 31 oktyabr 2003-cü il tarixli, 145 nömrəli Qərarı, 1-VVADQ nömrəli rəsmi statistika hesabatı forması, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının "Əhalinin təbii və miqrasiya hərəkətinin statistika qeydiyyatı sistemi üçün prinsipləri və tövsiyələri" |
| 6.2 | Məlumatların təşkilatlararası bölgüsü | Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə Nazirliyi, Səhiyyə Nazirliyi |
| 7 | Məxfilik | |
| 7.1 | Məxfilik siyasəti | “Rəsmi statistika haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa (15-ci maddə) müvafiq olaraq, ilkin məlumatların verilməsi qadağandır (http://www.stat.gov.az/menu/3/Legislation/law_az.pdf). Dövlət Statistika Komitəsinin 19 fevral 2014-cü il tarixli 7/02s nömrəli sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Fərdi məlumatlarla necə işləmək, onların məxfiliyini necə qorumaq lazımdır?” adlı təlimat mövcuddur (http://www.stat.gov.az/menu/6/personal_info/personal_information.pdf). İlkin (fərdi) məlumatların konfidensiallığının qorunması "Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin məxfi statistik məlumatların qorunması sahəsində siyasəti" sənədində öz əksini tapmışdır (http://www.stat.gov.az/menu/2/quality/az/mexfilik.pdf). |
| 7.2 | Məxfi məlumatların işlənməsi | Məxfi məlumatları əks etdirən, yaxud onu açıqlayan rəsmi statistika materiallarının istifadəçilər arasında yayılmasına icazə verilmir. Açıqlanmasına icazə verilən yekun (ümumiləşdirilmiş) məlumatlar ən azı üç statistik vahidin məlumatını əhatə etməlidir və belə yekunlarda statistik vahidlərdən hər hansı birinin payı 85%-dən çox olmamalıdır. |
| 8 | Yayım (nəşr) siyasəti | |
| 8.1 | Yayım (nəşr) təqvimi | Statistik məlumatların və mətbu məlumatların yayılması təsdiq olunmuş qrafik əsasında həyata keçirilir. |
| 8.2 | Yayım təqviminə giriş | Yayım təqvimi Komitənin internet səhifəsində Elektron xidmətlər bölməsində yerləşdirilmişdir. Giriş bütün istifadəçilər üçün açıqdır və heç bir məhdudiyyət qoyulmur.
http://www.stat.gov.az/menu/6/calendar_y/ |
| 8.3 | İstifadəçi girişi | “Rəsmi statistika haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq açıqlanması nəzərdə tutulmuş məlumatlar üzrə müvafiq bazaya bütün istifadəçilərin girişi bərabər səviyyədə təmin olunmuşdur. İstifadəçilərin statistik məlumatlarla təmin edilməsində məlumat daşıyıcılarının bütün mümkün formalarından, o cümlədən dövlət statistika orqanlarının xüsusi nəşrlərindən, kütləvi informasiya vasitələrindən və digər vasitələrdən istifadə edilir. |
| 9 | Yayım tezliyi | Rüblük, Yarım illik, İllik |
| 10 | Bərabər giriş və aydınlıq | |
| 10.1 | Mətbu məlumat | Mətbu məlumatların yayım təqviminə uyğun olaraq əhalinin sayı haqqında məlumatlar hər rüb təhlili məruzə, illik olaraq press-relizlər şəklində yayımlanır. |
| 10.2 | Nəşrlər | Əhalinin sayı haqqında məlumatlar press-reliz və təhlili məruzələrdə əlavə statistik məcmuələr və bülletenlər əsasında istifadəçilərə çatdırılır. Əhalinin sayı haqqında məlumatların əks olunduğu statistik məcmuələr:
“Azərbaycanın demoqrafik göstəriciləri”
“Azərbaycanda uşaqlar”
“Azərbaycan gəncləri”
“Azərbaycanda qadınlar və kişilər”
“Azərbaycan rəqəmlərdə”
“Azərbaycanın statistik göstəriciləri”
“Azərbaycanın regionları”
və statistik bülleten:
“Azərbaycanın əhalisi” |
| 10.3 | Onlayn məlumat bazası | Hazır cədvəllər bu linkdə mövcuddur https://stat.gov.az/source/demoqraphy/ |
| 10.4 | Mikroməlumatlara giriş | Mikroməlumatlardan yalnız Dövlət Statistika Komitəsinin sədri tərəfindən 13.06.2011-ci il tarixdə təsdiq olunmuş “Tədqiqat məqsədilə istifadə olunması üçün istifadəçilərə mikro məlumatların verilməsi qaydaları”na uyğun olaraq istifadə edilə bilər.
http://www.stat.gov.az/menu/6/personal_info/micro_inf.pdf |
| 10.5 | Digər | BMT-nin Əhali Fondu müvafiq məlumatlarla təmin olunur.
Məlumatlara giriş bütün istifadəçilər üçün eyni zamanda təmin edilir. Məlumatlar bütün istifadəçilər üçün ödənişsizdir. İstifadəçilərin müraciətləri elektron və yazılı formada cavablandırılır |
| 10.6 | Metodologiya üzrə sənədlər | Əhalinin sayının hesablanmasına dair metodoloji tövsiyələr mövcuddur və metodoloji izahlar bu linkdən əldə edilə bilər:
http://www.stat.gov.az/menu/7/other_metadata/ |
| 10.7 | Keyfiyyət üzrə sənədlər | Keyfiyyətə dair sənədlər: https://www.stat.gov.az/menu/2/quality/; (https://www.azstat.org/MetaDataG/ |
| 11 | Keyfiyyətin idarə olunması | |
| 11.1 | Keyfiyyət təminatı | Dövlət Statistika Komitəsində ISO 9001 beynəlxalq standartına uyğun olaraq keyfiyyətin idarə edilməsi sistemi tətbiq edilir, 2013-cü ildə Dövlət Statistika Komitəsində keyfiyyətin idarə edilməsi sisteminin kənar audit aparılmış və həmin ilin avqust ayında ilk dəfə “Rəsmi statistika məlumatlarının istehsalı və yayılması” sahəsində ISO 9001:2008 beynəlxalq uyğunluq sertifikatı əldə edilmişdir. Beynəlxalq standartda 2015-ci ildə baş vermiş dəyişiklikdən sonra keyfiyyətin idarə edilməsi sisteminin bütün sənədləri ISO 9001:2015 beynəlxalq standartının tələblərinə uyğun olaraq yenidən hazırlanmışdır. 2017-ci ilin 09-10 mart tarixlərində aparılmış sertifikatlaşdırma auditinin nəticələrinə əsasən Dövlət Statistika Komitəsinin aparatı və KİS-in tətbiq edildiyi 13 yerli statistika orqanı, 2020-ci ilin 02-06 mart tarixlərində aparılmış təkrar sertifikatlaşdırma auditinin nəticələrinə əsasən Dövlət Statistika Komitəsinin aparatı və KİS-in tətbiq edildiyi daha 17 yerli statistika orqanı, daha sonra 2023-cü ilin 13-17 fevral tarixlərində aparılmış təkrar sertifikatlaşdırma auditinin nəticələrinə əsasən Dövlət Statistika Komitəsinin aparatı və KİS-in tətbiq edildiyi 45 yerli statistika orqanı “Rəsmi statistika məlumatlarının istehsalı və yayılması” sahəsində ISO 9001:2015 beynəlxalq uyğunluq sertifikatına layiq görülmüşdür (https://stat.gov.az/menu/2/quality/az/sertifikat_ISO_9001_2015.pdf).
2012-ci ildən statistik məhsulun istehsalının standartlaşdırılması məqsədilə “Statistik Biznes-Prosesin Ümumi Modeli” (GSBPM) tətbiq edilir. “Statistik Biznes - Prosesin Ümumi Modeli”nin milli versiyası əsasında “Əhali statistikası üzrə statistik proseslərin idarə olunması prosesində SBPÜM-in (GSBPM) tətbiqi”nə) dair statistika proseslərinin təsviri hazırlanmışdır (https://www.stat.gov.az/menu/2/quality/az/gsbpm/population_sb.pdf). |
| 11.2 | Keyfiyyət qiymətləndirilməsi | Hər il təsdiq edilən “Audit proqramı” əsasında aparatın şöbələrində və KİS-in tətbiq edildiyi yerli statistika orqanlarında daxili auditlər həyata keçirilir. Auditlərin keçirilməsi üçün audit qrupları təşkil olunur və hər bir struktur bölmə üçün fərdi audit planı təsdiq olunur. Audit qrupu audit planına əsasən yoxlamanı həyata keçirir. Dövlət Statistika Komitəsində keyfiyyət aspektlərinin daxili monitorinqi mərkəzləşdirilmiş qaydada səlahiyyətli struktur bölmə (Keyfiyyətin idarə edilməsi və metaməlumatlar şöbəsi) tərəfindən həyata keçirilir və aparılmış auditlərin yekunlarına dair hər il “Rəhbərlik tərəfindən təhlil” sənədi hazırlanaraq rəhbərliyə təqdim olunur. Audit qrupunun üzvləri (auditorlar) hər auditdən əvvəl baş auditor tərəfindən, eləcə də ildə 1 dəfədən az olmamaq şərti ilə təşkil edilən seminarlar vasitəsilə təlimatlandırılır.
Dövlət Statistika Komitəsinin fəaliyyətinin “Keyfiyyəti idarəetmə sistemləri. Tələblər” ISO 9001:2015 beynəlxalq standartının tələblərinə cavab verməsi ən güclü tərəflərdən biri hesab olunur. Elektron sənədləşməyə tam keçilməməsi və paralel olaraq kağız sənəd dövriyyəsinin aparılması səbəbindən iş yükünün artması, yeni standartların tələblərinə işçi heyətinin (əməkdaşların) gec adaptasiyası ən zəif cəhətlər hesab olunur. |
| 12 | Aktuallıq | |
| 12.1 | İstifadəçi tələbatları | İldə bir dəfə əhali və gender statistikası sahəsi üzrə istifadəçilərlə görüşlər keçirilir və onların tələbatları qiymətləndirilir. İstifadəçi tələbatının ödənilməməsi ilə bağlı hər hansı bir tələb daxil olduqda operativ şəkildə qiymətləndirilir və əgər həmin məlumatın əldə edilməsi aktual olduqda müvafiq prosedura keçdikdən sonra həmin məlumat növbəti illərdən rəsmi statistika hesabatına əlavə edilərək toplanır. |
| 12.2 | İstifadəçi məmnunluğu | Əhali statistikası sahəsi üzrə istifadəçilərlə illik görüşlərdə onların tələbləri öyrənilir və məmnuniyyəti üçün bütün zəruri tədbirlər görülür. İstifadəçilər www.stat.gov.az rəsmi sayt ünvanına girərək "İstifadəçilərin statistik məlumatlarla təmin olunması barədə sorğu" bölməsində statistikanın əsas sahələrindən istifadəyə dair suallara cavab verirlər. Həmin onlayn sorğunun nəticələri" ilə https://www.stat.gov.az/source/others/sorqu-yekun-2023-ARAYI%C5%9E.pdf linki vasitəsi ilə tanış olmaq olar. |
| 12.3 | Dolğunluq | Əhalinin sayı haqqında məlumatlar tam dolğundur və hər hansı dövr və ya sahə üzrə sual qarşıya çıxmamışdır. |
| 13 | Dəqiqlik və etibarlılıq | |
| 13.1 | Ümumi dəqiqlik | Belə qiymətləndimə aparılmamışdır. |
| 13.2 | Seçmə xətası | Seçmə xətası hesablanmır. |
| 13.3 | Qeyri-seçmə xətası | Qeyri-seçmə xətası hesablanmır. |
| 14 | Vaxtlı-vaxtında olma və tam vaxtında yerinə yetirmə | |
| 14.1 | Vaxtlı-vaxtında olma | Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin “Yerli statistika orqanları üçün statistik işlər proqramı”na əsasən ilin əvvəlinə əhalinin cari hesablanması üçün müvafiq hesabatlar Ədliyyə Nazirliyinin Qeydiyyat şöbələri və nikah evləri tərəfindən yerli statistika orqanlarına təqdim olunur. Əldə olunan ilkin məlumatlar dərhal təhlil olunur və bu təhlil əsasında yanvar ayının 14-dək ölkə üzrə əhalinin ilkin sayı əldə olunur. |
| 14.2 | Tam vaxtında yerinə yetirmə | Yekun nəticələrin yayılması “Statistik işlər proqramı”na uyğun olaraq vaxtında həyata keçirilir. |
| 15 | Uyğunluq (əlaqələndirmə) və müqayisəlilik | |
| 15.1 | Coğrafi müqayisəlilik | Məlumatlar ölkə üzrə hesablanır |
| 15.2 | Vaxt üzrə müqayisəlilik | Əhalinin sayı üzrə məlumatların bir çox alt göstəriciləri olduğundan dinamik sıralar bir neçə göstərici üzrə aparılır və hər bir göstəricinin dinamik sıralarının başlanması tarixi müxtəlifdir. Məsələn: 1. Şəhər və kənd yerləri üzrə əhalinin sayı – 1928-ci ildən;
2. Cins üzrə əhalinin sayı – 1959-cu ildən;
3. Yaş qrupları üzrə əhalinin sayı – 1970-ci ildən. və s. Dinamika sıraları davamlı şəkildə verilir və fasilələr nəzərdə tutulmur. |
| 15.3 | Sahələrarası uyğunluq | Digər sahələrdə olan statistik məlumatlarla uyğunluq təşkil etmir. |
| 15.4 | Daxili uyğunluq | Uyğun olmayan statistik məlumatların nəşr edilməsi halları olmamışdır. |
| 16 | Xərc və yük | 2014-cü ildən etibarən məlumatların toplanması onlayn rejimdə həyata keçirildiyindən xərclər və respondentə düşən yük əhəmiyyətli dərəcədə azaldılmışdır. |
| 17 | Məlumatların dəqiqləşdirilməsi | |
| 17.1 | Məlumatların dəqiqləşdirilməsi siyasəti | Rəsmi statistik məlumatların dəqiqləşdirilməsi siyasəti Dövlət Statistika Komitəsinin 10.05.2016-cı il tarixli 60/t nömrəli əmri ilə təsdiq edilmiş “Əsas statistik göstəricilər üzrə məlumatlara yenidən baxılması reqlamenti” üzrə aparılır. Bu sənəd ictimaiyyət üçün açıqdır və Komitənin internet səhifəsində statistik nəşrlər bölməsində yerləşdirilmişdir. https://www.stat.gov.az/menu/6/information_regulations/reg_05_2016.pdf |
| 17.2 | Məlumatların dəqiqləşdirilməsi təcrübəsi | Əhali haqqında ilkin məlumatlar alındıqdan sonra dəqiqləşmələr aparılır və yekun məlumat alınır. İlkin məlumat ilə yekun məlumatlar arasında cüzi də olsa fərq olur. |
| 18 | Statistik emal | |
| 18.1 | İlkin məlumatlar | Əhalinin siyahıyaalmaları - Dövlət Statistika Komitəsi; Doğulanlar - 1-VVADQ nömrəli rəsmi statistika hesabatı; Ölənlər - 1-VVADQ nömrəli rəsmi statistika hesabatı; Daimi yaşamaq üçün gələnlər və gedənlər - Daxili İşlər Nazirliyinin Baş Pasport Qeydiyyat İdarəsi və Dövlət Miqrasiya Xidməti |
| 18.2 | Məlumatların toplanması dövriliyi | Məlumatlar aylıq toplanılır |
| 18.3 | Məlumatların toplanması | Dövlət Statistika Komitəsi tərəfindən əhalinin siyahıyaalınması hər 10 ildən bir keçirilir. Ədliyyə Nazirliyinin şəhər, rayon qeydiyyatı şöbələri tərəfindən 1-VVADQ rəsmi statistika hesabatı üzrə doğulanlar və ölənlər barədə, eyni zamanda yerli pasport qeydiyyatı şöbələri daimi yaşamaq üçün gələnlər və gedənlər barədə məlumatları yerli statistika idarələrinə, yerli statistika orqanları isə ilkin yoxlamadan sonra Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsinə təqdim edir. Eyni zamanda Ədliyyə Nazirliyinin Qeydiyyat informasiya sistemindən şəbəkə vasitəsilə əldə edilir. |
| 18.4 | Məlumatlara nəzarət | Dövlət Statistika Komitəsində bütün proqram təminatlarına məlumatların daxil edilməsi zamanı tamlığın və ardıcıllığın yoxlanması məqsədilə məntiqi nəzarətlər tətbiq edilir. Məlumatlar məlumat bazasına daxil edildikdən sonra daxil edilmiş məlumatların yoxlama prosesi həyata keçirilir. Bu zaman məlumatlar xüsusi hazırlanmış nəzarət cədvəlləri vasitəsilə şöbənin əməkdaşları tərəfindən yoxlanılır: Onlayn məlumat bazasının müşahidəsi zamanı uyğunsuzluqlar aşkarlanarsa, yerli statistika orqanları bu barədə məlumatlandırılır, respondentlər tərəfindən müvafiq izahlar verilir və hesabat dövrü bitmədən müvafiq düzəlişlər edilir. |
| 18.5 | Məlumatların ümumiləşdirilməsi | Əhalinin sayı haqqında məlumatların üzərində kompilyasiya aparılaraq aşağıdakı məlumatlar əldə edilir. Məsələn: 1. Şəhər və kənd bölgüsündə cins və yaş qrupları üzrə əhalinin orta illik sayı 2. Əhalinin yaş qrupları üzrə xüsusi çəkisi 3. Əhalinin ümumi artımı 4. Əhalinin sayının dəyişməsi 5. Hər 1000 kişiyə düşən qadınların sayı 6. Əhalinin təhsil səviyyəsi 7. 15 və yuxarı yaşda olan əhalinin savadlılıq səviyyəsi 8. Təkrar istehsalın ümumi əmsalı (brutto-təkrar istehsal əmsalı) 9. Təkrar istehsalın ümumi əmsalı (netto-təkrar istehsal əmsalı) 10. Ümumi nəsilvermə (fertillik) əmsalı 11. Doğulanda gözlənilən ömür uzunluğu 12. Təbii nəsilvermə əmsalı 13. Yaş qrupları üzrə nikaha daxil olan kişilər və qadınlar 14. Yaş qrupları üzrə boşananlar. və s. |
| 18.6 | Düzəlişlər | Düzəlişlər aparılmır. |
| 19 | Şərh | Əlavə şərh yoxdur. |